"มีบุตรยาก" เกิดจากอะไรได้บ้าง
เข้าใจสาเหตุ เพื่อก้าวต่อไป

"แต่งงานตั้งหลายปี ทำไมไม่มีลูกสักที" - หมอเชื่อว่าคำถามนี้คงอยู่ในใจคู่รักหลายๆ คนที่อยากจะมีเจ้าตัวน้อยใช่ไหมคะ?

 

นอกจากความสุขของการมีชีวิตคู่แล้วการมีเจ้าตัวน้อยเป็นเหมือนของขวัญอันล้ำค่าสำหรับคู่รักหลายๆ คู่ แต่เส้นทางสู่การเป็นพ่อแม่นั้นไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบเสมอไป สำหรับคู่รักที่เผชิญกับภาวะมีบุตรยากหรือมีความกังวลเรื่องนี้ บทความนี้หมอจะนำเสนอความรู้เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยาก พาว่าที่คุณพ่อและคุณแม่ไปไขข้อข้องใจ เข้าใจสาเหตุ และเตรียมพร้อมรับมือกับปัญหาอย่างมีประสิทธิภาพไปพร้อมๆ กันค่ะ

​

ภาวะมีบุตรยากคืออะไร

ภาวะมีบุตรยาก หมายถึง คู่สามีภรรยาที่พยายามมีลูกตามธรรมชาติเป็นระยะเวลา 1 ปี  โดยมีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอ อย่างน้อย 2 ครั้งต่อสัปดาห์ และไม่ได้คุมกำเนิด แต่ก็ยังไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ เช่นนี้เข้าเกณฑ์ผู้มีบุตรยากค่ะ ซึ่งเมื่อเข้าเกณฑ์นี้แล้วคุณหมอแนะนำให้เข้ามาปรึกษาและตรวจหาสาเหตุภาวะมีบุตรยาก เพื่อวางแผนในการมีบุตรค่ะ

​

เมื่อไหร่ควรพบหมอเพื่อตรวจภาวะมีบุตรยาก

👩🏻‍⚕️ คู่สามีภรรยาควรปรึกษาคุณหมอผู้เชี่ยวชาญด้านสูติกรรมและเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์เรื่องตรวจมีบุตรยากในกรณีดังต่อไปนี้ค่ะ

• พยายามมีลูกตามธรรมชาติเป็นระยะเวลา 1 ปี (สำหรับผู้หญิงอายุต่ำกว่า 35 ปี) หรือ 6 เดือน (สำหรับผู้หญิงอายุ 35 ปีขึ้นไป) แต่ไม่ประสบความสำเร็จ

• เคยมีภาวะแท้งซ้ำ

• ประจำเดือนมาไม่ปกติ

• มีอาการผิดปกติของระบบสืบพันธุ์ เช่น ปวดท้องน้อยเรื้อรัง ตกขาวผิดปกติ

• ฝ่ายชายมีปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพทางเพศ

 

สาเหตุของภาวะมีบุตรยาก

👩🏻‍⚕️ สาเหตุของการมีบุตรยากสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ ดังนี้

​

ปัจจัยฝ่ายหญิง (Female factors) 

1. มีบุตรยากจากปัจจัยจากรังไข่ (Ovarian factors) แบ่งออกเป็น 

   • การตกไข่ผิดปกติ (Ovulation dysfunction)

     พบได้ถึง 15% ของคู่สมรสที่มีบุตรยาก คุณผู้หญิงจะมีประวัติประจำเดือนไม่สม่ำเสมอ หรือประจำเดือนมาห่าง พบได้ในกลุ่มคนไข้ PCOS หรือไทรอยด์ผิดปกติ หรือบางรายมีฮอร์โมนโปรแลคตินในเลือดสูง รวมไปถึงน้ำหนักตัวที่มากหรือน้อยไป

   • ปริมาณฟองไข่ที่สำรองลดลง (Diminished ovarian reserve)

     ลดลงไม่ว่าจะเป็นคุณภาพ และปริมาณ ปัจจัยหลักคืออายุที่มากขึ้น นอกจากนี้อาจจะมาจากการเคยผ่าตัดหรือเคยได้ยาที่ทำให้ไข่ลดลงได้

2. มีบุตรยากจากปัจจัยจากท่อนำไข่ (Tubal factors)
   พบว่าเป็นสาเหตุได้ถึง 25-35% สาเหตุของท่อนำไข่ตัน ได้แก่ มีพังผืดที่ท่อนำไข่ อาจเกิดได้จากเคยติดเชื้อที่อุ้งเชิงกราน หรือเคยผ่าตัดบริเวณท้องน้อย/ปีกมดลูก หรือกลุ่มโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ 

3. มีบุตรยากจากปัจจัยจากมดลูก (Uterine factors)
   พบได้ 16% ของสตรีที่มีภาวะมีบุตรยาก สภาวะของมดลูกที่ส่งผลให้มีบุตรยากได้แก่ เนื้องอกมดลูก (Myoma Uteri) เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในกล้ามเนื้อมดลูก (Adenomyosis) ติ่งเนื้อในโพรงมดลูก (Endometrail polyp) และพังผืดในโพรงมดลูก (intrauterine adhesion)

4. มีบุตรยากจากปัจจัยจากปากมดลูก (Cervical factors)
   สาเหตุนี้พบได้น้อย ผู้ป่วยจะมีประวัติเคยผ่าตัดบริเวณปากมดลูก หรือมีภาวะปากมดลูกตีบ

​

ปัจจัยฝ่ายชาย (Male factors)

พบได้ประมาณ 20% ของคู่สมรสที่มีบุตรยาก เบื้องต้นจะพบการตรวจน้ำเชื้อ (Semen analysis) ผิดปกติ สาเหตุแบ่งได้เป็น

1. สาเหตุจากไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมอง 

2. สาเหตุจากอัณฑะ

3. สาเหตุจากท่อนำอสุจิ

ทั้งนี้ปัจจัยที่ทำให้น้ำเชื้อฝ่ายชายผิดปกติ ได้แก่ โรคประจำตัวเช่น เบาหวาน ไทรอยด์ การใช้ยาบางชนิดเช่นเคมีบำบัด รังสีรักษา การใช้สารเสพติด สูบบุหรี่ รวมไปถึงการที่เคยมีอุบัติเหตุบริเวณอัณฑะ

​

ไม่ทราบสาเหตุ (Unexplained Infertility)

​พบได้มากถึง 35-40% ของคู่สมรสที่มีบุตรยากที่ตรวจทั้งฝ่ายหญิงและชายปกติ 
 

​

ตรวจภาวะมีบุตรยาก ตรวจอะไรบ้าง

👩🏻‍⚕️ เมื่อมาปรึกษาคุณหมอที่คลินิก คุณหมอจะมีการตรวจ แบ่งเป็น 3 ส่วน ดังนี้ค่ะ

 

1. ตรวจประเมินเบื้องต้นเกี่ยวกับปัจจัยการมีบุตรยาก

ด้วยการซักประวัติและตรวจร่างกาย ประวัติที่สำคัญได้แก่ประวัติการมีบุตรมาก่อน ประวัติการมีประจำเดือน โรคประจำตัว ประวัติการผ่าตัด การทำหมัน ยาที่ใช้ประจำ การสูบบุหรี่ ดื่มสุรา ประวัติการมีเพศสัมพันธ์ ประวัติการมีโรคติดเชื้อเพศสัมพันธ์ ภาวะติดเชื้ออุ้งเชิงกราน การปวดประจำเดือน ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เป็นต้น

 

2. ตรวจภายใน

ในบางรายจะสามารถประเมินได้ทั้งปากมดลูก เนื้องอกมดลูก เนื้องอกรังไข่ พังผืดที่อุ้งเชิงกราน บางรายจะสามารถประเมินได้ทั้งปากมดลูก เนื้องอกมดลูก เนื้องอกรังไข่ พังผืดที่อุ้งเชิงกราน

​

3. ตรวจอัลตราซาวด์
การอัลตราซาวด์ประเมินความผิดปกติของอวัยวะในอุ้งเชิงกรานได้แก่ เนื้องอกมดลูก เนื้องอกรังไข่  ติ่งเนื้อในโพรงมดลูก ในบางรายต้องประเมินท่อนำไข่ว่าตันหรือไม่

​

4. ตรวจทางห้องปฏิบัติการ

ในฝ่ายชาย การตรวจน้ำเชื้อ (Semen Analysis) จะสามารถประเมินปริมาณ รูปร่าง และการเคลื่อนไหวของสเปิร์ม ส่วนในฝ่ายหญิงจะประเมินทั้งฮอร์โมน และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ รวมไปถึง

นอกจากการตรวจแล้ว คุณหมอจะให้คำปรึกษาเกี่ยวกับสาเหตุการมีบุตรยาก และให้การรักษาในรายที่พบสาเหตุที่แก้ไขได้ หรือแนะนำการผ่าตัด รวมไปถึงการให้ยาบำรุง โดยส่วนมากในรายที่อายุไม่มาก และท่อนำไข่ปกติ คุณหมอจะแนะนำให้ใช้วิธีที่ใกล้เคียงธรรมชาติก่อน เช่น การให้ยากระตุ้นไข่เพื่อให้ไข่ตก และนับวันไข่ตก เพื่อเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์ตามธรรมชาติ หรืออาจจะใช้วิธีการฉีดน้ำเชื้อเข้าโพรงมดลูกในช่วงที่ไข่ตก (Intrauterine Insemination - IUI) หรือการผสมเทียม ในรายที่มีข้อบ่งชี้ หากทำเช่นนี้ 3-4 รอบแล้วไม่ตั้งครรภ์ คุณหมอจะแนะนำการรักษาขั้นตอนถัดไปคือ Invitro Fertilization หรือ IVF นั่นเองค่ะ

​

สรุปเรื่องภาวะมีบุตรยาก

ภาวะมีบุตรยาก ถึงแม้จะไม่ใช่โรคชัดเจน แต่ก็ทำให้คู่สมรสที่อยากมีเจ้าตัวน้อยทุกข์ใจไม่น้อย หากใครที่สงสัยว่าตัวเองเข้าข่ายมีบุตรยาก ขอให้ลองเข้ามาปรึกษาสูตินรีแพทย์ก่อนจะดีกว่าค่ะ เพราะหากลองมีเองแล้ว น้องยังไม่มาเสียที แล้วรอต่อไป สาเหตุที่แก้ไขได้อาจจะแก้ไขได้ยากขึ้น หรือบางรายให้การช่วยเหลือกระตุ้นไข่และนับวันไข่ตก เพียงเท่านี้ก็สามารถประสบความสำเร็จในการตั้งครรภ์ได้

​

​

แพ็กเกจเพื่อคัดกรองภาวะมีบุตรยาก ที่แฮปปี้เบิร์ธคลินิก

👩🏻‍⚕️แฮปปี้เบิร์ธคลินิก คลินิกสูตินรีเวช ให้บริการตรวจมีบุตรยาก สำหรับว่าที่คุณแม่และคุณพ่อโดยเฉพาะ โดยมีรายละเอียดรายการตรวจและราคา ดังนี้